Thalidomide İlacı Nedir?
Thalidomide, azot ve karbon omurgası üzerine inşa edilmiş bir moleküldür. 1950’lerde Batı
Alman ilaç şirketi Chemie Grünenthal GmbH tarafından geliştirilmiştir. Başlangıçta sakinleştirici olarak düşünülmüş ancak kısa süre sonra hamilelerde soğuk algınlığı, grip, mide bulantısı dahil olmak üzere çok çeşitli diğer rahatsızlıkların tedavisinde kullanılmıştır. İlk testler sırasında, şirketteki araştırmacılar, test hayvanlarına öldürücü dozda ilaç vermenin neredeyse imkânsız olduğunu buldu. Büyük ölçüde buna dayanarak ilacın insanlara zararsız
olduğu kabul edildi. Thalidomide, Temmuz 1956’da Almanya’da reçetesiz satış için lisans aldı.
O dönemde, günümüzdeki ilaç firmalarının uymak zorunda olduğu güvenlik önlemleri hemen hemen yoktu. Hatta ilaçların fetüsü etkileyebilme ihtimali konusunda çok az bilgi vardı. Bu dönemdeki bu yoğun ihmali ve bilgi eksikliği nedeniyle, kadınlar kendilerini daha iyi hissetmek için haklı olarak bu ilacı kullandılar. Dünyanın en çok satan ilaçlarından biri haline geldi ve
tamamen güvenli olduğu ilan edildi.
Thalidomide İlacının Olumsuz Etkilerinin Ortaya Çıkması
Ama bu süreçte bir sıkıntı vardı. 1959’da thalidomide kullanan kadınların bir kısmının çocuklarının sorunlu doğduğu fark edildi. Bu dönemde, Thalidomide’nin belirli gebelik günlerinde alınmasının belirli sorunlara neden olduğu bilinmiyordu.
Örneğin, gebeliğin 20. gününde ilaç alan kadınların bebeklerinde beyin hasarı oluşuyordu. 21. günde alınırsa göz hasarı, 22. günde kulak ve yüz hasarı meydana geliyordu. 24. günde alınırsa, bebekte kolların oluşmadığı görülüyordu. 25 ila 28. günler arasında alınırsa, bacaklar gelişmiyordu. Ayrıca bu bebeklerde periferik nöropati denilen çevresel sinir sistemi hasarı yaşanıyordu.
Kimi zaman doğduklarında parmakları eksik veya fazla sayıdaydı, kimileri felçli olarak doğuyordu ve hayati organları hasarlı bir şekilde dünyaya geliyorlardı. Bu bebeklerin çoğu doğduktan birkaç gün sonra hayatlarını kaybediyordu.
Doktorlar bu olumsuz gelişmeyi hızla fark ettiler ve ilaçla ilgili şikayetleri raporlamaya başladılar. İlk başta firma bu şikayetlere kulak asmadı ve ilacı geri çekmeyi düşünmedi. Ancak sonunda, artan sorunlu doğum vakalarının yol açtığı baskı o kadar büyük hale geldi ki, 1961 yılında ilaç piyasadan kaldırıldı. Buna rağmen bazı ülkeler birkaç yıl talidomide erişim sağlamaya devam etti. İlaç bu ülkelerde tespit edilebildiği kadarıyla 90.000’ den fazla düşüğe ve 10.000’den fazla sakat ve ölü doğuma neden olmuştur. Bu ilaç o yıllarda sadece Türkiye’ye ve ABD’ ye girmemiştir.
Thalidomide Faciası Türkiye’ de Nasıl Önlendi?
Türkiye, ekonomik zorluklar nedeniyle yeni ilaçları genellikle daha geç takip ediyordu, bu yüzden Thalidomide ilacının Türkiye’ye ulaşması biraz zaman aldı. Ancak ilaç ülkeye geldiğinde, Sağlık Bakanlığı, o dönemdeki iki akademisyenin sağladığı bilgilere dayanarak ilaca ruhsat vermedi. Bakteriyoloji üzerine uzmanlaşmış veteriner hekim Ord. Prof. Dr. Süreyya Tahsin Aygün ile Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinde Farmakoloji Kürsüsü ‘nün başkanı olan Prof. Dr. Şükrü Kaymakçalan, bu ilacın kullanımına itiraz ettiler. Prof. Kaymakçalan; ilacın toksikoloji test analizlerinin yeterli olmadığını, Prof. Aygün ise thalidomide üzerinde yaptığı deneylerde tavuk embriyolarında gelişim problemleri olduğunu söylediler. Bu bilim insanlarımız sayesinde ülkemizde bu felaketten etkilenen bir çocuk dahi olmamıştır.
Kaynakça:
1. Vargesson N. (2015). Thalidomide-induced teratogenesis: history and mechanisms. Birth defects research. Part C, Embryo today : reviews, 105(2), 140–156. https://doi.org/10.1002/bdrc.21096.
2. https://www.sciencemuseum.org.uk/objects-and stories/medicine/thalidomide
3. Kim, J. H., & Scialli, A. R. (2011). Thalidomide: the tragedy of birth defects and the effective treatment of disease. Toxicological sciences : an official journal of the Society of Toxicology, 122(1), 1–6. https://doi.org/10.1093/toxsci/kfr088
4.https://evrimagaci.org/thalidomide-faciasi-tip-tarihindeki-en-korkunc-ihmal-7640
